آبسه مقعدی چیست؟
آبسه مقعدی (anorectal abscess) یک برجستگی دردناک و چرکی است که با تجمع مواد عفونی در زیر پوست اطراف مقعد، مقعد و رکتوم به وجود میآید. این وضعیت زمانی ایجاد میشود که یکی از غدد مقعدی یا دور مقعدی مسدود شود که میتواند در گذر زمان عفونی شده و گسترش یابد.
عوامل مختلفی میتوانند دست به دست هم داده و منجر به ظهور آبسه مقعدی شوند اما با پیشرفت علم درمانهای متنوعی به عرصه آمدهاند. در ادامه این مطلب به بررسی کامل این بیماری میپردازیم.
آبسه مقعدی در چه کسانی بیشتر دیده میشود؟
آبسه پریآنال شایعترین نوع آبسه مقعدی است. به طور کلی میزان شیوع آبسه مقعدی و آبسه پریآنال، به دلیل عدم مراجعه به پزشک یا عدم تشخیص به هنگام ابتلای همزمان به هموروئید، کمتر از آنچه واقعا هست، گزارش میشود.
میانگین سنی مبتلایان به این بیماری 40 سال است و خطر ابتلا در مردان دو برابر زنان است.
آبسه مقعدی در برخی افراد بیشتر دیده میشود:
- مردان
- مادران باردار
- افراد دارای اعتیاد به سیگار و دیگر مواد مخدر سرطانزا
- افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف میکنند.
- مبتلایان به دیابت، HIV، ایدز، عفونت های مقاربتی و بیماری کرون
- افراد مبتلا به یبوست یا اسهال مکرر
آبسه مقعدی چه انواعی دارد؟
این آبسهها بر اساس موقعیتشان در ناحیه مقعدی به انواع مختلفی تقسیم میشوند:
- آبسههای پریآنال (شایعترین نوع)
- ایسکیوآنال
- اینتراسفنکتریک یا بین اسفنکتری
- سوپرالویتور یا فوق بالابر (کمترین شیوع را از بین این انواع دارد.)
- اگر هر یک از این انواع دور تا دور رکتوم یا مقعد گسترش یابند؛ به آن آبسه نعل اسبی گفته میشود.
همچنین آبسه مقعدی میتواند سطحی یا عمقی باشد که نوع عمقی به مرور دردناکتر میشود اما با ظاهر شدن نوع سطحی درد شدیدی به همراه آن ظاهر میشود.

آبسه مقعدی به چه علتی ایجاد میشود؟
باکتریهای مختلفی همچون اشرشیاکلی باعث عفونت و انسداد یکی از غدد ناحیه مقعدی میشود، در نتیجه این غده به مقدار کافی تخلیه نمیشود و چرک و مایعات در حفرهای تجمع خواهند کرد.
در این هنگام است که بیمار با درد شدید و چند روزهای در ناحیه مقعدی خود به پزشک مراجعه میکند.
چه عواملی خطر ابتلا به آبسه مقعدی را افزایش میدهد؟
شرایط زیر باعث افزایش احتمال پیدایش آبسه در ناحیه مقعدی یک فرد میشود:
- ابتلا به :
- دیابت
- HIV و ایدز
- عفونت های مقاربتی
- اسهال و یبوست مکرر
- بیماری های التهابی روده مثل بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و…
- دیورتیکولیت
- شقاق یا ترک مقعدی
- بارداری
- سیگار کشیدن
- قرار دادن اشیا خارجی دررکتوم (به عنوان مثال در طی برقراری رابطه جنسی مقعدی)
- مصرف داروهایی مانند پردنیزون و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (به عنوان مثال در شرایطی مثل پیوند عضو، شیمی درمانی)
آبسه مقعدی چه نشانههایی دارد؟
در اغلب آبسه های مقعدی یکسری علائم شایع و عمومی از جمله ناراحتی و درد مداوم و ضرباندار در ناحیه، قرمزی و تورم دیده میشود که با سرفه کردن، اجابت مزاج و نشستن این درد تشدید میشود. همچنین مشاهده نشانههای دیگری از جمله موارد زیر امکانپذیر است:
- خستگی و بدندرد
- تب و لرز
- بیاشتهایی
- تعریق شبانه
- یبوست یا اسهال و حرکات رودهای دردناک
- درد در قسمت شکمی (این نشانه بیشتر در آبسه های مقعدی عمیقتر که در رکتوم وجود دارند، دیده میشود.)
- ترشحات چرکی و نشت مایع از آبسه
- نشت خون از رکتوم
- دفع ادرار مشکل
در صورتی که آبسه مقعدی درمان نشود، احتمال بروز عفونت خونی وجود دارد که وضعیت بسیار حساس و خطرناکی است.

آبسه مقعدی چگونه تشخیص داده میشود؟
معاینه فیزیکی: به طور معمول برای تشخیص آبسه مقعدی تنها معاینه فیزیکی توسط پزشک کفایت میکند. آزمون دیجیتال رکتوم (DRE) که پزشک در طی آن با دست ناحیه مقعدی را بررسی میکند، میتواند برای تشخیص کمک کننده باشد.
آزمایشات تشخیصی: در برخی شرایط، ممکن است برای تشخیص پروکتوسیگموئیدوسکوپی انجام شود که در طی آن به کمک یک لوله انعطافپذیر ناحیه رکتال بررسی میشود. گاها جهت تشخیص محل آبسه از آزمایشاتی مثل آزمایش خون و ادرار و همچنین روشهای تصویربرداری مثل CT اسکن، MRI و سونوگرافی استفاده میشود.
تشخیص افتراقی: تشخیص افتراقی آبسه مقعدی شامل موارد زیر میشود:
تشخیص آبسه مقعدی از:
- شقاق یا فیشر مقعدی
- فیستول مقعدی
- کیست مویی (pilonidal cyst)
- سلولیت
- هموروئید یا بواسیر خارجی ترومبوزه
- بیماری های کرون، کولیت اولسراتیو
- HIV، ایدز و دیگر بیماریهای مقاربتی
آبسه مقعدی چگونه درمان میشود ؟ روشهای درمانی آبسه مقعدی کداماند؟
جراحی وبرش آبسه مقعدی
بسته به نوع آبسه و میزان وخامت بیماری، روش جراحی و اعمال برش متفاوت است. برای تخلیه آبسه مقعدی از داروهای بیحسی استفاده میشود و پس از خالی شدن چرک و مایعات، معمولا درد بیمار تسکین خواهد یافت.
در اکثر مواقع تخلیه آبسه در مطب خود پزشک انجام میشود؛ اما در تخلیهی آبسههای عمقیتر و گستردهتر، برای اطمینان از تخلیه کافی و کاهش احتمال تبدیل شدن آبسه به فیستول، بهتر است جراحی در بیمارستان زیر نظر متخصص و تحت بیهوشی کامل انجام شود.
همچنین درمان افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و به عفونت حساساند، بهتر است در بیمارستان صورت گیرد.
درمان آبسه مقعدی با دارو
آنتیبیوتیکها به تنهایی برای درمان آبسه مقعدی کافی نیستند و پس از انجام جراحی نیز ممکن است مورد استفاده قرار نگیرند. به هرحال باید به این نکته توجه کرد که مصرف آنتیبیوتیک باید با تجویز پزشک صورت گیرد.
به طور کلی در شرایط خاصی تجویز آنتیبیوتیک صورت میگیرد؛ شرایطی همچون:
- بیماری دریچههای قلبی
- بیماری نقص ایمنی
- دیابت
- عفونت خونی و عفونت سیستمیک
سلولیت گسترده
درمان آبسه مقعدی با لیزر (روشی برتر و کارآمد):
لیزردرمانی از دیگر روشهای نوین جراحی آبسه مقعدی میباشد.
روند درمان: در این روش ابتدا با بیحسکنندههای موضعی محل جراحی را بیحس میکنند تا بیمار دردی حس نکند. سپس با تاباندن نور لیزر به کمک گاز CO2 ، آبسه و ریشه اصلی آن را به طور کامل تبخیر میکنند و از بین میبرند. کل فرایند لیزردرمانی به صورت سرپایی و کمتر از 1 ساعت طول خواهد کشید و فرد در عرض 3 تا 4 هفته کاملا بهبود خواهد یافت.
لیزردرمانی و جراحی هر دو به یک اندازه کارآمد هستند اما درمان با لیزر به خاطر مزیتهایی نسبت به جراحی و برش دارد، منتخب مراجعهکنندگان و بیماران شده است؛
مزایای درمان آبسه مقعدی با لیزر:
- درمان قطعی با احتمال موفقیت بالا
- عدم نیاز به بیهوشی عمومی و بستری شدن
- دوره نقاهت لازم کوتاه است و فرد سریع به زندگی روزمره خود باز میگردد.
- درمانی مقرون به صرفه و با صرف مدت زمانی کوتاه است.
- احتمال عود مجدد آبسه و ایجاد فیستول نزدیک به صفر است.
- پس از درمان جای زخم بهبود مییابد.
- در مقایسه با روش جراحی سنتی کمتر تهاجمی است و کمترین درد و خونریزی را دارد.

نکات مراقبتی بعد از عمل آبسه آنال در کلینیک نیکان
- تا ۲۴ ساعت به پانسمان دست نزنید.
- بعد از ۲۴ ساعت روزانه با گاز استریل و سرم شستشو، شستشو داده شود ( به مدت حداقل ۱۲ الی ۱۳ روز )
- ترجیحا تا ۲۴ ساعت از سرویس بهداشتی استفاده نشود. ( در صورت نیاز منع استفاده ندارد، فقط موارد زیر را رعایت نمایید؛ به هنگام دفع ؛ پانسمان قبل را برداشته و پس از انجام عمل دفع با آب و سرم شستشو، کامل شستشو داده و پانسمان تمیز دیگری روی محل زخم قرار دهید.
در زمان دفع ادرار ؛ نیازی به برداشتن پانسمان نیست، مگر آنکه حین شستشو، پانسمان آلوده یا خیس شود، در این صورت حتما پانسمان را عوض کنید.) - “بتادین” به هیچ عنوان استفاده نشود و فقط از سرم شستشو و گاز استریل استفاده نمایید (خصوصا بعد استفاده از سرویس بهداشتی) .
- به مدت ۵ روز تا ۱ هفته روزی ۲ بار و هربار ۱۰ دقیقه در تشت آب گرم (بدون ترکیب با محلول بتادین) بنشینید.
- ترجیحا از سرویس بهداشتی فرنگی استفاده نمایید.
- داروهای تجویز شده را تا انتها مصرف کنید .
آنتی بیوتیک حتما تا ۱۰ روز مصرف شود . - تاریخ اولین مراجعه بعد از عمل ۱۲ – ۱۰ روز بعد
- تاریخ دومین مراجعه بعد از عمل ۱/۵ – ۱ ماه بعد

نکاتی مربوط به تغذیه و حرکات بعد از عمل های لیزر انجام شده در کلینیک نیکان
در مورد فیشر، هموروئید، فیستول و آبسه آنال رعایت نکات تغذیه زیر در روند بهبود هرچه سریع تر و دوران نقاهت بهتر به شما کمک میکند :
- مصرف انواع سبزیها
(صبح ها: همراه صبحانه مصرف سبزی خوردن، خیار و گوجه)
همراه وعده های غذایی؛ سالاد کاهو با زیتون یا روغن زیتون
میوه ها :
✅ خربزه، طالبی، هندوانه، سیب، خرمالو، لیمو شیرین، خیار، گلابی، موز = مناسب
❌ توت فرنگی، کیوی، آناناس، مرکبات و میوههای ترش (پرتقال، نارنگی و … ) = ممنوع
- مایعات ( مصرف آب ؛ حدود ۱۰ تا ۱۲ لیوان در روز )
✅ نوشیدن آب ولرم ناشتا، انجیر خیس خورده، خرما، آلوی خورشتی (که به صورت اسیدی خشک نشده باشه) = مناسب
❌ به مدت ۲ تا ۳ ماه ترجیحا از مصرف غذاهای چرب، پر ادویه، فست فوودها، ترشیجات، نوشابه (دلستر و هرنوع نوشیدنی گازدار)، سیر (خام و پخته) ، پیاز (خام) ، قهوه پرهیز شود.
به طور کلی خوراکیهای ترش و تند ، مصرف نکنید.
❌ به مدت ۲ تا ۳ ماه ترجیحا از مصرف غذاهای چرب، پر ادویه، فست فوودها، ترشیجات، نوشابه (دلستر و هرنوع نوشیدنی گازدار ) ، قهوه پرهیز شود.
✅ چای کمرنگ منعی ندارد.
✅ غذاهای بخار پز و آب پز را جایگزین سرخکردنیها کنید.
در بهترین حالت بایست حداقل روزی یکبار دفع داشته باشید، بنابراین به هیچ عنوان از خوردن انواع غذاهای توصیه شده : (غذاهای برنجی ، نانی ، خورشتی و …) ، بابت نگرانی از داشتن دفع ، پرهیز نکنید!
❌دقت کنید که نه یبوست برای شما پیش بیاید نه اسهال!!
(درصورت پیش آمدن این موارد طی چند روز، راهنماییهای لازمه را از مطب دریافت کنید )
❌سیگار، قلیان، مشروبات الکلی، مواد مخدر = ۲ تا ۳ هفته ممنوع
✅ در مورد کیست مویی: حتما از سرویس بهداشتی فرنگی استفاده کنید.
سایر موارد (فیشر، هموروئید، فیستول و آبسه مقعدی) : *ترجیحا* از سرویس بهداشتی فرنگی استفاده کنید.
‼️حتما شستشوی ناحیه لیزر شده و تعویض پانسمانها را دقیقا مطابق دستورالعملها پیش ببرید و از هیچ روش دیگری استفاده نکنید.
✅ در مواقع نشستن ، برای کنترل فشار کمتر به ناحیه لیزر شده میتوانید از بالشتک های طبی (وسط آن حفره دارد) هم کمک بگیرید!
سایر موارد (فیشر، هموروئید،فیستول و آبسه مقعدی) : ترجیحا از سرویس بهداشتی فرنگی استفاده کنید.
فعالیتهای ورزشی:
❌ استخر تا ۲ هفته = ممنوع
❌ بدنسازی ۱۰ روز تا ۲ هفته = ممنوع
❌ ورزش های رزمی ۲ تا ۳ هفته = ممنوع
فعلا از نشستن، ایستادن، پیاده رویهای طولانی مدت و از جابجایی هر نوع وسایل سنگین تا ۲ هفته پرهیز کنید.
درمان آبسه مقعدی به روش خانگی
در درمان آبسه مقعدی، مراجعه به پزشک حرف اول را میزند و هر گونه درمان جانبیای باید با دستور و اجازه او صورت گیرد چرا که درصورت دستکاری و در نهایت پارگی آبسه، احتمال گسترش عفونت وجود دارد.
- حمام آب گرم: نشستن در آب گرم (نه آب داغ) و یا استفاده از حمام نشیمن یا سیتز میتواند به کاهش تورم ناشی از جراحی کمک کند. پزشک به شما دستورالعملی در مورد چگونگی و مدت زمان استفاده از حمام آب گرم خواهد داد.
- مصرف دارو: آنتیبیوتیکها، مکملهای فیبر و ملینهای تجویزشده توسط پزشک و مسکن های بدون نسخه برای بهبودی میتوانند مفید باشند.
- مصرف فیبر و مایعات: در دوره نقاهت، برای جلوگیری از یبوست، مصرف فیبر و غذاهای غنی از آن و روزانه 8 لیوان آب توصیه میشود.
- داشتن سبک زندگی سالم: تغذیه سالم و پرهیز از بیتحرکی در عدم ابتلا و بهبودی آبسه مقعدی بسیار موثر است. مصرف غذاهای غنی از پروتئین، آنتیاکسیدانها، ویتامینهای B، C و… مثل سبزیجات و میوهها باعث تقویت سیستم ایمنی شده و در درمان هرچه سریعتر و بهتر موثر میباشند.
- پیگیری و شرکت در ملاقاتهای پس از جراحی: بر اساس گزارشات گردآوریشده حدود 50 درصد از آبسههای مقعدی به پیدایش فیستول منتهی میشوند. از این رو برای جلوگیری از عود مجدد آبسه و حتی پیدایش فیستول مقعدی شرکت در این جلسات بسیار مهم است.
چگونه میتوان از ابتلا به آبسه مقعدی پیشگیری کرد؟
شما میتوانید با توجه به نکاتی ساده احتمال ابتلا به آبسه مقعدی را کاهش دهید:
- شناخت عوامل خطر و کنترل آنها
- مدیریت بیماریهایی که ریسک ابتلا به آبسه را بالا میبرند؛ همچون بیماریهای التهابی روده، بیماری کرون، HIV و دیابت.
- پرهیز از رابطه جنسی مقعدی و استفاده از کاندوم
- خشک و تمیز نگه داشتن ناحیه مقعدی_تناسلی و رعایت بهداشت
- پیشگیری از عفونتهای مقاربتی و درمان آنها
- داشتن رژیم غذایی با فیبر بالا که میتواند مانع از انسداد غده مقعدی شود.
- کاهش وزن و مدیریت چاقی
آبسه مقعدی باعث ایجاد چه عوارضی در بدن میشود؟
در صورتی که فرد به درمان آبسه مقعدی بیتوجهی کند، با مشکلات نسبتا بدتر و خطرناکی روبهرو میشود؛ از جمله این مشکلات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عود مکرر آبسه
- بیاختیاری مدفوع
- فیستول مقعدی: این عارضه در حدود نیمی از مبتلایان به آبسه مقعدی (در نتیجهی پیشرفت بیماری و یا پس از مداخلات جراحی) رخ میدهد. فیستول مقعدی به یک کانال و ارتباط غیرطبیعی بین رکتوم و پوست مقعد میگویند که چرک و مایعات از آن نشت میکنند.
- سپسیس یا عفونت خونی: این وضعیت بسیار خطرناک میباشد و نیاز به توجه صد در صدی فرد و کادردرمان دارد. تب از نشانههای سپسیس است.
- قانقاریای فورنیه: نوعی عفونت شدید باکتریایی در ناحیه مقعدی-تناسلی میباشد.
به طور خلاصه چه نکاتی را باید بدانم؟
- آبسه مقعدی یک برجستگی دردناک و پر از چرک در اطراف مقعد، ناحیه پریآنال و رکتوم میباشد. آبسه مقعدی زمانی ایجاد میشود که یکی از غدد مقعدی مسدود و عفونی شود.
- بسیاری از عوامل همچون دیابت، بارداری، سیگار کشیدن، بیماریهای التهابی روده و بیماری های مقاربتی میتوانند منجر به ایجاد آبسه مقعدی شوند. شناخت و کنترل این عوامل در پیشگیری از پیدایش این بیماری مهم است.
- آبسه مقعدی میتواند با جراحی به دو روش اعمال برش و لیزردرمانی از بین برود. نکته بسیار مهم در درمان آبسه مقعدی این است که از تخلیه آن در خانه خودداری کنید. چراکه ممکن است با تخلیه ناکافی، عفونت گسترش یافته و آبسه مقعدی به فیستول تبدیل شود.
- درمان و پیگیریهای پس از درمان آبسه مقعدی بسیار حائز اهمیت است چرا که عوارض بیتوجهی به آبسه مقعدی به مراتب بدتر از خود آبسه میباشد.
در آخر باید گفت؛
آبسه مقعدی نیاز به رسیدگی از سوی فرد و پزشک دارد ولی با رعایت دستورالعملهای پزشک، داشتن سبک زندگی سالم و استفاده از روشهای نوین درمان مانند لیزردرمانی میتوان در عرض 3 تا 4 هفته به زندگی طبیعی بازگشت.
سوالات متداول در مورد آبسه مقعدی:
آیا آبسه مقعدی خطرناک است؟
آبسه مقعدی به خودی خود خطرناک نیست و قابل درمان میباشد. اما به خاطر عوارض آن باید جدی گرفته شود. درصورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید
- تب و لرز
- تورم و خونریزی ناحیه رکتال
آیا آبسه مقعدی مسری است؟
خیر؛ آبسه مقعدی مسری نیست اما باکتری عامل آن میتواند از به طور مستقیم از شخصی به شخص دیگر منتقل شود.
چه تفاوتی بین آبسه مقعدی و جوش وجود دارد؟
درمان آبسه مقعدی حتما باید توسط پزشک انجام شود تا ریشه آن نیز از بین برود؛ اما جوش برخلاف آبسه سطحی است و تخلیه آن در خانه موردی ندارد.
آیا آبسه مقعدی میتواند خود به خود خوب شود؟
خیر؛ آبسه مقعدی یک وضعیت عفونی بوده و نیاز به توجه و رسیدگی دارد. در غیر این صورت میتواند عوارضی به دنبال داشته باشد. درصورتی که وضعیت بیماری فرد خفیف بود، فرد میتواند با تشخیص پزشک درمان را با روشهای غیر جراحی دنبال کند.
در صورتی که آبسه مقعدی پاره شد، چه کاری انجام بدهم؟
در صورت پارگی آبسه مقعدی، تا آنجا که میتوانید ناحیه را ضدعفونی کرده و سطح آن را یک باند خشک و تمیز بپوشانید. حتی با رعایت همه این نکات باز هم احتمال گسترش عفونت وجود دارد پس در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
هزینه درمان آبسه مقعدی چقدر است؟
درمان آبسه مقعدی با لیزر روشی مقرون به صرفه است. با این حال هزینه این روش درمانی به عوامل مختلفی از جمله شدت بیماری بستگی دارد و بین بازه 4 تا 6 میلیون قرار دارد. برای اطلاعات دقیق از هزینهها با شماره تلفن کلینیک تماس بگیرید.
آیا آنتیبیوتیکها میتوانند آبسه مقعدی را درمان کنند؟
خیر؛ آنتیبیوتیکها برای جلوگیری از گسترش عفونت میتوانند مفید واقع شوند اما به تنهایی قادر به درمان آبسه نیستند و جراحی و لیزردرمانی حتما باید صورت بگیرد.
بهترین روش درمان آبسه مقعدی چیست؟
با پیشرفت علم و تکنولوژی درمان آبسه مقعدی با لیزر امکانپذیر شده است که به اندازه روشهای جراحی سنتی کارآمد است اما به خاطر مزایای زیادی که به نسبت دیگر روشها دارد، به عنوان بهترین روش درمان پیشنهاد میشود.
بعد از جراحی آبسه مقعدی انجام چه مراقبت هایی لازم است؟
- تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه مقعدی
- حمام آب گرم
- مصرف فیبر و مایعات
- پیگیری و مشارکت در ملاقاتهای پس از درمان
پس از درمان چه زمانی میتوان به فعالیت های عادی و روزمره بازگشت؟
درمان آبسه مقعدی با لیزر یک روش سرپایی است به این معنی که پس از درمان فرد میتواند به فعالیت های روزانه خود بازگردد اما برای بهبودی کامل 3 تا 4 هفته زمان نیاز دارد. پیگیریهای پس از درمان بهتر است تا 8 هفته ادامه یابد.
آیا آبسه مقعدی بعد از درمان میتواند دوباره عود کند؟
بله؛ درصورتی که آبسه مقعدی به طور ناکامل و توسط افراد غیرحرفهای تخلیه شود، احتمال بازگشت آبسه و ایجاد فیستول وجود دارد.
4 پاسخ
سلام و وقت بخیر
بابت مطالب خوبتان ممنونم، من دو سال پیش مراجعه کردم و همش نگران بودم مجدد عود کنه اما خوشبختانه مشکلی پیش نیومد.
سلام بله ما در کلینیک نیکان با بهترین روش درمانی کامل شما را بهبود میدهیم
سلام
باوجود آبسه حتی نمیتونستم بشینم ولی بعد از جراحی در کلینیک نیکان مثل روز اول خوب شدم.
ممنونم ازتون
سلام
خوشحالیم که راضی بودین